Halide - Frances KAZAN

Amerikan Koleji’nden mezun olan ilk Türk kızı Halide’nin, çocukluk ve gençlik yıllarını anlatıyor yazarımız Frances Kazan. Yazarı daha önce hiç duymamıştım. Bu kitap da tesadüf eseri karşıma çıktı. Halide Edib Adıvar’ın birkaç eserini okumuştum ama hayatıyla ilgili ayrıntılı bir araştırma da yapmamıştım.Bu yüzden kitabı daha okumadan bir beklenti içine girdim.Son zamanlarda tanımadığım bir yazarın kitabını okuyacağım zaman hep aynı hataya düşüyorum maalesef.Bu kitabı da elime alınca gözümde bir anda Sultanahmet mitinginde insanları coşturan bir kadın canlandı.Oysa kitap 1889-1902 yıllarını kapsıyordu. Üzerimdeki hayal kırıklığından sıyrılıp, çocuk Halide’ye odaklanmam biraz zor oldu açıkçası.

İlk sayfada yazarın da söylediği gibi bu kitap bir biyografi değil. Halide’nin hayatı,yazarın hayal süzgecinden geçerek bir romana dönüşmüş.Halide’nin annesini kaybettiği yıllarla başlıyor kitap.Osmanlının son dönemleri,II.Abdülhamit’in Jön Türkleri ezdiği dönem yani.Kitapta Halide’nin çocukluk yılları,konak hayatı,Amerikan Koleji’ne girmesi,iyi bir dereceyle mezun olması,Salih Zeki’yle evlenmesi ve çocuklarının olması konu edinilmiş.

            Kitapta beni en çok şaşırtan karakter Halide’nin babası Edib Bey oldu. Edib Bey kızının iyi bir eğitim alması için elinden geleni yapar.1900 lü yıllarda kızını Amerikan Koleji’ne gönderir.Özel hocalar tutar.Ama öte yandan Halide’nin annesi öldükten sonra, evlendiği kadınla boşanmadan başka bir kadınla daha evlenir.Bu iki durumu bir türlü bağdaştıramadım. II.Abdülhamit’in Amerika konusundaki düşüncelerine rağmen kızını Amerikan Koleji’ne gönderecek kadar eğitime önem veren bir adam nasıl olur da iki eşli bir hayat sürmek ister aklım almıyor doğrusu.Aynı şeyi Halide’nin eşi Salih Zeki de yapmak iser.Salih Zeki dönemin ünlü matematik bilgini.Halide’ye matematik dersi vermektedir ve Halide mezun olur olmaz evlenirler.Evliliklerinin ilk yıllarında Salih Zeki için çeviriler yapar,onun araştırmalarına yardım eder Halide.İşte bu pozitif bilimle uğraşan Salih Zeki de Halide’yle evliyken, başka bir kadınla daha evlenmek ister.(Neyse ki Halide kabul etmez ve ayrılır.)Bu konuda hem Salih Zeki hem Edib Bey beni hayal kırıklığına uğrattı.

            Kitaptaki diğer karaktere göz atacak olursak;

Fatma Hanım ( Halide’nin aneannesi), Mahmure (Halide’nin anneleri bir,babaları ayrı üvey kardeşi), Fikriye (Halide’nin babasının ikinci karısı.Abdülhamit tarafından saraya kapatılan,o dönem okuma yazma bilen ve kitaplara düşkün bir kadın),Ali Şamil (Mahmure’nin babası), az bir kıyısından da Edib Bey’in üçüncü karısı da var.Yani kitabın geneline kadım egemenliği hakim.Dönemin erkek egemenliğine karşı,yazarın bir serzenişi belki de olayları kadın karakterlerin etrafında döndürmesi.

            Kitabı okuduktan sonra Halide Edib Adıvar ile ilgili daha çok bilgi edinmek istedim.Araştırdıkça çocukluk yıllarından ziyade Kurtuluş Savaşı yıllarında yaptıkları ilgimi çekti.Halide’nin dolu dolu geçen hayatından sonra kendi hayatım bir boşluk duygusu yarattı içimde.

Neler yapmamış ki Halide…

Savaş yıllarında gazetecilik yapmış,Teal-i Nivsan Cemiyeti (Kadınları Yükseltme Derneği) kurucuları arasında yer almış.Kız öğretmen okullarında öğretmenlik ve Kız Mektepleri Umumi Müfettişliği yapmış.Okul açmak üzere Lübnan ve Suriye’ye gitmiş,Kurtuluş Savaşı yıllarında Anadolu’ya silah kaçırılmasına yardım etmiş, Darülfünun’da Batı Edebiyatı okutmuş,Büyük Mecmua’nın başyazarlığını yapmış,Wilson prensipleri Cemiyeti’nin kurucuları arasında yer almış.Ve Sultanahmet mitinginde yaptığı konuşmayla hafızalara kazınmış.

Bu arada bir dönem hakkında idam kararı çıkarılmış, 14 yıl İngiltere’de yaşamış.Ve yazmayı hiç bırakmamış.Ondan geriye 21 roman,4 hikaye kitabı,2 tiyatro eseri ve birçok araştırma belgesi kalmış.

Nasıl bir üretkenlik,nasıl bir yazma aşkı…Yaşadığı dönemi de düşününce hayran kalmamak elde değil.

Bu gıpta edilecek hayattan sadece çok kısa bir kesit var kitapta.Bu yüzden tatmin olmadım maalesef.Kitap biyorgrafi de değil zaten ama tam roman da olamamış gibi.İkisi arasında sıkışıp kalmış.Eğer siz de Halide Edib Adıvar’ı tanımak için bu kitabı okuyacaksanız yetersiz gelecektir.Ben de bu yüzden başka bir kitap arayışına girdim ve Halide’yi bir de İpek Çalışlar’dan okumaya karar verdim.Bakalım “Halide Edib: Biyografisine Sığmayan Kadın” kitabı merakımı giderecek mi?